Financiële effecten Omgevingswet voor omgevingsdiensten

Omgevingsdiensten voeren taken uit voor zowel gemeenten als provincies op verschillende beleidsvelden die worden geraakt door de Omgevingswet. Het betreft de beleidsvelden Milieu, Bouwen, Ruimtelijke ordening, Water en Natuur. De financiële effecten van de Omgevingswet en nadere besluiten en regelingen zijn opgenomen in een landelijk ‘Integraal financieel beeld’. Dit landelijke beeld is opgesteld in opdracht van het Rijk, VNG, IPO en Uvw gezamenlijk. Omgevingsdienst NL stelt dat omgevingsdiensten hierin onvoldoende zijn meegenomen. Cebeon heeft onderzocht of er mogelijke hiaten zijn in dit integrale beeld voor omgevingsdiensten en wat daarvan de omvang is.

Transitiekosten

De transitiekosten voor alle omgevingsdiensten in Nederland worden geraamd tussen 99 en 143 miljoen euro. Het is een voorzichtige raming, omdat niet alle posten konden worden gekwantificeerd en ramingen vanaf 2023 onvolledig zijn. Deze raming dient daarom als ondergrens te worden beschouwd. Dit bedrag is vele malen hoger dan de 4 à 8 miljoen euro die uit het landelijk onderzoek kwam.

Structurele gevolgen

Op basis van de nu beschikbare gegevens kan nog geen betrouwbare landelijke raming worden opgesteld. Omgevingsdiensten zitten in verschillende voorbereidingsstadia waardoor onduidelijkheid bestaat over de uit te voeren taken onder de Omgevingswet. In het algemeen verwacht men een structurele kostenstijging, omdat juist de complexere gevallen door omgevingsdiensten zullen worden behandeld. Ook verwachten omgevingsdiensten extra coördinatie-, overleg- en adviestaken.

Op basis van het onderzoek zijn belangrijke aandachtspunten benoemd die ook als handvat kunnen dienen voor individuele omgevingsdiensten in het overleg met opdrachtgevers over de op te dragen taken.

1. Omgevingsdiensten zien veel extra werk op zich af komen, als gemeenten en provincies elk op een eigen manier de decentrale beleidsvrijheid gaan invullen.
2. Belangrijkste kostenverhogende factoren zijn: meer vooroverleg, de rol van casemanager wordt zwaarder, aparte melding per MBA en open normen. Hiertegenover staan ook kostenverlagende factoren zoals de vervanging van sommige vergunningplichten door meldingsplicht, en van sommige meldingsplichten door een informatieplicht. Naar verwachting is er per saldo een toename van kosten.
3. De inzet van omgevingsdiensten neemt naar verwachting toe door o.a. extra vragen van initiatienemers, complexere toetsing en meer gespreksvoering bij inspecties.
4. De effecten van bepaalde ontwikkelingen kunnen verschillen uitpakken voor omgevingsdiensten. Daarnaast benoemen omgevingsdiensten risico’s als de duur van de transitieperiode en het DSO.