kwantificering van effecten en inzicht in effectiviteit van beleid

In opdracht van VWS heeft Cebeon een landelijke kosten-batenanalyse verricht van –de effecten van– de maatschappelijke opvang (MO-beleid). Het doel was om inzicht te geven in:

• de effecten van MO-beleid op andere beleidsvelden (domeinen) en deze te kwantificeren;
• de wijze waarop beschikbare publieke middelen voor MO-beleid zo effectief mogelijk kunnen worden ingezet.

vooral effecten op zorg en veiligheid

Uitgangspunt is dat door het voorkomen van ongewenste bewegingen (bijvoorbeeld huisuitzetting) kosten worden vermeden op vier domeinen: zorg, veiligheid, werk & inkomen en wonen. Uit de analyse is naar voren gekomen dat de effecten op de domeinen zorg en veiligheid het meest substantieel zijn. Daarbij is steeds een tijdshorizon van tien jaar aangehouden. Daarnaast zijn aannames gehanteerd en getoetst over de mate waarin MO-beleid effectief is (bijvoorbeeld: MO-beleid slaagt er bij circa 12% van de potentieel daklozen in om uitval naar feitelijk dakloosheid te voorkomen door direct begeleid wonen te organiseren in geval van huisuitzetting).

benadering van integrale keten

MO-beleid vindt niet geïsoleerd plaats, maar binnen een keten van onderlinge afhankelijkheid en afstemming met andere partijen (zoals GGZ, politie/justitie, schuldhulpverlening, en corporaties). In het onderzoek zijn veronderstellingen gemaakt en getoetst over de mate waarin effecten aan MO-beleid kunnen worden toegeschreven. Het integrale karakter van beleid verwijst voorts naar noodzakelijke samenwerking. MO-beleid kan niet resulteren in de beoogde effecten zonder effectieve bijdrage van andere ketenpartners, en vice versa. Voorzieningen dienen in samenhang te worden ingezet.

bruikbaar instrument ontwikkeld

In het onderzoek is een methodiek ontwikkeld waarmee het mogelijk is om de financiële effecten van complexe domeinen  zoals de MO inzichtelijk te maken. Voor het operationaliseren van deze methodiek is gebruik gemaakt van bestaande gegevens, documentatie en onderzoeksliteratuur. De bevindingen zijn in expertmeetings besproken met gemeentelijke deskundigen, cliëntenorganisaties, wetenschappers, zorg- en opvanginstellingen, andere centrumgemeenten en onafhankelijke deskundigen. De methodiek en de uitkomsten worden breed gedeeld en als plausibel aangemerkt.

inhoudelijke opbrengsten

Naast de cijfermatige resultaten heeft het onderzoek belangrijke inzichten opgeleverd:

• voorkomen is beter en goedkoper dan genezen: hoewel het lastig is om feitelijke baten van preventie vast te stellen, kunnen cijfers –in samenhang met kwalitatieve inzichten– bijdragen aan betere besluitvorming over de (in)richting van beleid. De kosten-batenanalyse maakt zichtbaar dat MO-beleid een beroep op dure voorzieningen helpt voorkomen als zij erin slaagt haar preventieve rol effectief te vervullen
• opvang is beter en goedkoper dan op straat: ook met adequate opvang, regie en nazorg draagt MO-beleid eraan bij dat aanmerkelijk hogere kosten op andere domeinen worden vermeden. Met de kosten-batenanalyse is cijfermatig onderbouwd dat de geleverde inspanningen om feitelijk daklozen een passend onderdak te verschaffen en in traject te leiden per saldo baten opleveren
• effectief beleid vraagt inzet van alle ketenpartijen: de baten spreken ook andere verantwoordelijke partijen aan en wijzen op belangrijke opbrengsten van een gezamenlijke en integrale benadering van de doelgroepen van de MO. Daarbij is het van belang om verkeerde prikkels te voorkomen in een situatie dat de baten (grotendeels) neerslaan bij andere partijen.

Het onderzoek laat zien dat preventief MO-beleid baten oplevert voor alle doelgroepen: potentieel daklozen, feitelijk daklozen, residentieel daklozen, en zwerfjongeren.